Legitieme portie
In Nederland geldt testeervrijheid. Het onterven van kinderen is om die reden mogelijk. Het onterfde kind van wie de ouder komt te overlijden, kan echter een beroep doen op de legitieme portie. Het recht op de legitieme portie is van dwingend recht. In het testament kan daarvan dus niet worden afgeweken.
Als een onterfd kind een beroep doet op de legitieme portie, is het van belang om de omvang daarvan vast te stellen. Een onterfd kind bevindt zich in een lastige positie als het gaat om verkrijging van informatie voor de vaststelling van de omgang van de legitieme portie.
Recht op informatie
Om enigszins tegemoet te komen aan de lastige positie van het onterfde kind, heeft de wetgever artikel 4:78 van het Burgerlijk Wetboek (hierna: BW) in het leven geroepen. Artikel 4:78 BW voorziet erin dat het onterfde kind tegenover de erfgenamen en de executeur aanspraak kan maken op het verstrekken van informatie.
Artikel 4:78 lid 1 BW luidt als volgt:
,,Een legitimaris die niet erfgenaam is, kan tegenover de erfgenamen en met het beheer der nalatenschap belaste executeurs aanspraak maken op inzage en een afschrift van alle bescheiden die hij voor de berekening van zijn legitieme portie behoeft; zij verstrekken hem desverlangd alle daartoe strekkende inlichtingen.”
Rechtspraak
Wat onder de algemene omschrijving van “alle bescheiden die voor de berekening van de legitieme portie nodig zijn”, uit artikel 4:78 BW moet worden verstaan, is uitgekristalliseerd in de rechtspraak.
Op basis van de rechtspraak is vast te stellen dat het onterfde kind desverlangd alle daartoe strekkende inlichtingen moet verkrijgen van de erfgenamen. Daarnaast is in de rechtspraak aangenomen dat artikel 4:78 BW zo ruim mogelijk moet worden uitgelegd, maar dat deze uitleg zich wel beperkt tot de informatie die nodig is om de legitieme portie vast te stellen. Hoewel over de reikwijdte van artikel 4:78 lid 1 BW verschillend wordt geoordeeld in de rechtspraak,behoort het inmiddels tot vaste jurisprudentie dat het onterfde kind in ieder geval recht heeft op de navolgende bescheiden:
- een overzicht van alle schulden en bezittingen van de erflater op het moment van overlijden in de zin van artikel 4:7 lid 1 onder a tot en met c en f BW;
- een overzicht van levensverzekeringen die door de erflater zijn gesloten;
- opgave van alle schenkingen die door de erflater bij leven zijn gedaan;
- kopieën van afschriften van alle bank- en girorekeningen van erflater waarop het saldo bij
overlijden zichtbaar is; - kopie van de successieaangifte;
- alle overige informatie die van belang kan zijn voor de berekening van de legitieme portie voor zover het de waarde van de goederen van de nalatenschap van de erflater betreft.
Voormelde opsomming vloeit voort uit het arrest van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 18 oktober 2011.
Wat te doen bij onterving?
- Onterving kan alleen geregeld worden bij testament. Om te controleren of er een testament is opgemaakt kan het Centraal Testamentenregister worden geraadpleegd;
- Let op de vervaltermijn van vijf jaren. Vijf jaren gerekend vanaf het moment van overlijden van een van de ouders begint de termijn te lopen. Binnen de vervaltermijn of binnen een redelijke door de erfgenamen gestelde termijn, moet aanspraak worden gemaakt op de legitieme portie. Na het verstrijken van deze termijn vervallen alle aanspraken. Stuiting is niet mogelijk.
- Maak schriftelijk kenbaar aan de erfgenamen dat u aanspraak wenst te maken op de legitieme portie. In de brief kunt u daarnaast vermelden dat u alle relevante informatie wenst te ontvangen om de omvang vast te stellen. Om bewijsproblemen te voorkomen, strekt het tot aanbeveling om een aangetekende brief te versturen.;
Als een reactie binnen een redelijke termijn uitblijft, kan een procedure worden gestart bij de rechtbank om informatie te verkrijgen. Daarvoor dient een dagvaarding te worden uitgebracht. Er geldt verplichte procesvertegenwoordiging. Bijstand van een advocaat is daarom verplicht.
Resumé
Bent u onterfd? Of heeft u anderszins behoefte aan overleg en een gedegen advies in erfrechtelijke aangelegenheden? U bent van harte uitgenodigd om vrijblijvend contact op te nemen met Van der Leeuw Advocatuur.
Graag tot ziens.
mw. J.A.M. Sampers
