Digitalisering gaat razendsnel, zelfs binnen de advocatuur. Dat zou men op het eerste gezicht misschien niet zeggen. Immers, de rechtbank heeft nog niet zo lang geleden pas afscheid genomen van de fax (voor de jeugdigen onder ons: een fax stuurt documenten via de telefoonlijn naar een ander apparaat (een soort printer)).
De opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) heeft de juridische wereld echter niet ongemoeid gelaten. Steeds meer cliënten ontdekken dat programma’s zoals ChatGPT binnen enkele seconden contracten kunnen genereren. Maar hoe betrouwbaar zijn deze documenten werkelijk? Ons kantoor nam de proef op de som.
ChatGPT: handig hulpmiddel of risico?
Laten we niet ontkennen dat ChatGPT een prima basis kan leggen voor basisovereenkomsten en standaardclausules. Denk aan een eenvoudige geldleningsovereenkomst, geheimhoudingsovereenkomsten (NDA’s), arbeidsovereenkomsten en/of koop- of huurovereenkomsten.
Toch moet men de kwaliteit van AI niet overschatten. AI werkt op basis van patronen en algemene informatie. Dat betekent:
- Geen maatwerk: specifieke omstandigheden, zoals bijzondere zekerheden, fiscale gevolgen of internationale aspecten blijven vaak onbelicht.
- Gebrek aan juridische actualiteit: ChatGPT kent de wet- en regelgeving tot een bepaald moment. Nieuwe rechtspraak of wetswijzigingen worden vaak gemist.
- Aansprakelijkheid: als een clausule onjuist of onvolledig blijkt te zijn, draagt de gebruiker zelf het risico.
Een contract lijkt misschien sluitend, maar kan toch leemtes bevatten. In de praktijk merken we dat cliënten soms te veel vertrouwen op de uitkomsten van ChatGPT.
Experiment
We namen de proef op de som om erachter te komen hoe goed ChatGPT presteert. We vroegen ChatGPT een geldleningsovereenkomst op te stellen. Het volgende concept rolde uit de chatbot:
Overeenkomst van Geldlening
De ondergetekenden:
[Naam geldgever], geboren op [geboortedatum], wonende te [adres], hierna te noemen: “Geldgever”; [Naam geldnemer], geboren op [geboortedatum], wonende te [adres], hierna te noemen: “Geldnemer”;Overwegende dat:
Geldgever aan Geldnemer een geldlening wil verstrekken;
Partijen afspraken wensen vast te leggen omtrent de terugbetaling van deze lening.
Komen het volgende overeen:
Artikel 1 – Lening
Geldgever verstrekt aan Geldnemer een geldlening van € [bedrag in cijfers en woorden].
Geldnemer verklaart dit bedrag op [datum] van Geldgever te hebben ontvangen.
Artikel 2 – Rente
Over het uitstaande bedrag is een rente van [x] % per jaar verschuldigd.
De rente wordt jaarlijks achteraf voldaan, voor het eerst op [datum].
(Indien rentevrij: “Over de lening is geen rente verschuldigd.”)Artikel 3 – Aflossing
Geldnemer zal de lening terugbetalen in [aantal] termijnen van € [bedrag], telkens te voldoen vóór de [dag] van iedere maand, voor het eerst op [datum].
Vervroegde aflossing is te allen tijde toegestaan zonder boete.
Artikel 4 – Zekerheden
(Optioneel – invullen indien van toepassing, bv. borgstelling, hypotheek, verpanding)
Artikel 5 – Verzuim
Indien Geldnemer enige betaling niet tijdig verricht, treedt verzuim automatisch in en wordt het gehele nog openstaande bedrag onmiddellijk opeisbaar.
Artikel 6 – Overige bepalingen
Wijzigingen van deze overeenkomst zijn slechts geldig indien schriftelijk vastgelegd en door beide partijen ondertekend.
Op deze overeenkomst is Nederlands recht van toepassing.
Artikel 7 – Slotbepaling
Deze overeenkomst is opgemaakt en ondertekend in tweevoud, ieder der partijen heeft één exemplaar ontvangen.
Aldus overeengekomen en ondertekend te [plaats] op [datum]:
Vorm
[Naam Geldgever]Vorm
[Naam Geldnemer]Vorm
Hoe beoordeel ik dit concept als advocaat?
Er vallen mij een aantal zaken op.
Allereerst de partijnamen. De partijnamen opnemen lijkt simpel, maar daar schuilt meer precisie achter dan vaak wordt gedacht. Het gaat niet alleen om het correct spellen van namen, maar ook om het volledig en juridisch juist identificeren van de partijen. Vooral als er vennootschappen betrokken zijn, is aandacht voor dit onderdeel uiterst belangrijk.
Ik mis verder een goede considerans. Dat is de tekst die wordt opgenomen onder het kopje “overwegende dat”. In de praktijk wordt het belang van de considerans onderschat. De considerans geeft de achtergrond en intentie van partijen weer. Het legt uit waarom het contract wordt gesloten en welke belangen worden gediend. In geval van discussie of tegenstrijdigheden kan een rechter teruggrijpen op de considerans om de bedoeling van partijen te duiden. Zonder een duidelijke considerans bestaat het risico dat bepaalde bepalingen te strikt of juist te ruim worden geïnterpreteerd, wat tot juridische geschillen kan leiden.
De renteclausule is ook vrij beperkt geformuleerd. Wanneer verschijnt de rente voor het eerst? Is betaling van rente jaarlijks achteraf echt wat partijen willen?
Ik mis ook bepalingen over de looptijd, betalingscondities, een boetebeding bij te late betaling etc.
Het onderdeel “Zekerheden” is ten onrechte aangeduid als “optioneel”. Dat wekt de schijn dat het van ondergeschikt belang is, terwijl zekerheden juist cruciaal zijn voor de bescherming van de geldgever. Zekerheden kunnen onder meer bestaan uit: borgstellingen, hypotheek- of pandrechten of andere waarborgen. Welke zekerheid past, is afhankelijk van het concrete geval.
Hoe het zit met verrekeningen, ondeelbaarheid en opeisbaarheid, blijkt ook niet uit deze overeenkomst. Datzelfde geldt voor het geval dat een juridisch geschil ontstaat over de terugbetaling. Ter beoordeling van wie is het nog openstaande geldbedrag? Wie draagt de juridische kosten? Wat als delen van de overeenkomst nietig zijn? En bij welke rechtbank willen partijen terecht als het zover komt?
Van der Leeuw Advocatuur verslaat ChatGPT
ChatGPT biedt een goed startpunt, maar de meerwaarde ligt bij gedegen juridisch advies. Onze advocaten zijn in staat u te voorzien van een:
- Risicoanalyse: wat zijn de valkuilen?
- Maatwerkclausules: afgestemd op branche, onderneming en persoonlijke situatie;
- Procesbestendigheid: is het contract juridisch houdbaar als het ooit tot een procedure komt?
- Advies: onze advocaten kijken niet alleen naar de tekst, maar ook naar uw belang, de strategie en onderhandelingspositie.
Conclusie
ChatGPT is een nuttig hulpmiddel voor het opstellen van conceptcontracten en kan cliënten helpen om sneller inzicht te krijgen in de mogelijkheden. Maar wie vertrouwt op een AI-gegenereerd contract zonder juridische toetsing, loopt aanzienlijke risico’s.
De beste aanpak? Gebruik AI als startpunt, maar laat een gespecialiseerde advocaat het document beoordelen, aanvullen en afstemmen op uw specifieke situatie. Zo profiteert u van het beste van beide werelden: de snelheid van technologie en de zekerheid van juridische expertise.
Van der Leeuw Advocatuur staat u graag terzijde. Neem gerust contact op.
mr. J.A.M. (Juliëtte) Sampers
Advocaat te Roermond
