Ons kantoor treedt veelvuldig op in echtscheidingszaken. Soms lukt het partijen om samen afspraken te maken over bijvoorbeeld alimentatie, de verdeling van de echtelijke woning, pensioen of verdeling van een onderneming. Als partijen overeenstemming hebben bereikt, stelt uw advocaat een echtscheidingsconvenant op. In feite is dat dus een chique term om een contract mee aan te duiden.
Het opstellen van een echtscheidingsconvenant is bepaald geen sinecure. Niet alleen gaat er veel discussie vooraf aan het opstellen van een echtscheidingsconvenant, maar ook het opstellen zelf vereist de nodige aandacht. Alle gemaakte afspraken moet duidelijk en juist worden geformuleerd.
Dat het opstellen van een echtscheidingsconvenant niet altijd goed gaat, blijkt uit een recente beschikking van de Hoge Raad. Interessant in deze uitspraak is dat Haviltex niet bij de uitleg van het echtscheidingsconvenant werd betrokken.
Wat was er aan de hand?
Partijen waren met elkaar gehuwd. De rechtbank Maastricht sprak in 2008 de echtscheiding uit. De man verplichtte zich ertoe om aan de vrouw alimentatie te betalen voor een bedrag van € 160,00 per maand.
De man en de vrouw sloten in september 2009 een vaststellingsovereenkomst. In de considerans (lees: de vooroverwegingen) van die overeenkomst werd opgenomen:
“Bij de uitvoering van de onderhavige overeenkomst prevaleert de letterlijke tekst van deze overeenkomst, in afwijking van het Haviltex-criterium, boven eventuele partijbedoelingen zodat dat bij geschillen die onverhoopt op welke wijze dan ook uit deze overeenkomst mochten voortvloeien, ook wanneer slechts een der partijen een geschil aanwezig acht, de competente rechter de bepalingen zoals opgenomen in de onderhavige overeenkomst uitsluitend grammaticaal dient uit te leggen en toe te passen.”
De overeenkomst bepaalde verder:
“De partneralimentatie zal eindigen op de dag dat de vrouw de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt, te weten op 24 mei 2021.”
U raadt het al, de datum waarop de vrouw de pensioengerechtigde leeftijd bereikte strookte niet met de datum in de overeenkomst. Het moment waarop de vrouw de pensioengerechtigde leeftijd bereikte was namelijk 25 mei 2024 en niet 24 mei 2021.
De man stopte op 24 mei 2021 met het betalen van alimentatie. Hij stelde zich op het standpunt dat overeenkomst hem uiteindelijk tot die datum verplichtte tot betaling. De vrouw was het hier niet mee eens. Volgens haar bevatte de overeenkomst een fout en hadden partijen bedoeld om de vrouw van alimentatie te voorzien tot haar pensioen.
Rechtsvraag
De vraag die zich hier voordoet is: “Hoe moet het contract tussen partijen worden uitgelegd en is de man op basis van die uitleg verplicht om de vrouw te betalen tot 24 mei 2024?”
Het lastige is dat partijen hier Haviltex hadden uitgesloten. Voor de niet-juristen onder ons, zal Haviltex – begrijpelijkerwijs – niet meteen een belletje doen rinkelen.
Haviltex is een uitspraak van de Hoge Raad uit het jaar 1981. De Hoge Raad heeft geoordeeld dat contracten moet worden uitgelegd door niet alleen te kijken naar de zuiver taalkundige bewoording van het contract. In plaats daarvan komt het aan op bedoeling van partijen bij een contractsbepaling. Verder moet gekeken worden naar wat partijen van elkaar mochten verwachten.
De partijen in deze zaak waren kennelijk geen fan van Haviltex. De gevolgen waren (voor de vrouw) echter groot. Laten we stilstaan bij de overwegingen van de feitelijke instanties en de Hoge Raad.
Oordeel rechtbank
De rechtbank overweegt dat het onmogelijk is om niet te kijken naar de bedoeling achter de overeenkomst. De meerwaarde van de datum moet achterhaald worden volgens de rechtbank. Uiteindelijk oordeelt de rechtbank dat sprake is van een verschrijving.
De rechtbank beslist dat de man aan zijn alimentatieverplichting moet voldoen tot en met 24 mei 2022 (de dag waarop de vrouw 65 jaar wordt).
Gerechtshof
Het hof vernietigde de beschikking van de rechtbank en stelde de man alsnog in het gelijk. Volgens het hof is de contractuele uitlegmaatstaf van partijen leidend. Om zo veel mogelijk aan de contractuele, grammaticale uitlegmaatstaf tegemoet te komen, oordeelt het hof dat 14 mei 2021 de einddatum van de alimentatieverplichting is. Het hof overweegt daartoe dat de in de overeenkomst neergelegde datum het enige gegeven is dat niet voor discussie vatbaar is.
Hoge Raad
De Hoge Raad laat de uitspraak van het gerechtshof in stand. De Hoge Raad overweegt dat niet in geschil was dat partijen een eigen contractuele uitlegmaatstaf overeenkwamen. Vast stond dat partijen een grammaticale uitleg (zonder Haviltex) wensten te hanteren.
Of Haviltex echt volledig mag worden uitgesloten, zegt de Hoge Raad niet. Partijen hebben simpelweg niet gevraagd om die vraag te beantwoorden.
Uit deze uitspraak van de Hoge Raad volgt min of meer dat partijen bevoegd zijn om een contractueel uitlegbeding op te nemen.
Kan Haviltex dan helemaal buiten spel worden gezet? Nee.
A-G Valk wijst erop dat Haviltex wel gebruikt moet worden als het contractueel uitlegbeding op zichzelf onduidelijkheden bevat. Anders dan de A-G meen ik wel dat het contractueel uitlegbeding de rechter beïnvloedt in de manier waarop uitleg plaatsvindt.
Uitkomst van de zaak
Uiteindelijk kwam de verschrijving de vrouw duur te staan. Omdat partijen Haviltex uitsloten, ging de rechter niet op zoek naar de partijbedoeling. De datum die in de overeenkomst stond, was daarom het uitgangspunt.
Is het wenselijk om Haviltex uit te sluiten?
Bezint eer gij begint, zo zou mijn advies luiden. De vrouw in deze zaak kan beamen dat foutjes en verschrijvingen in het echtscheidingsconvenant verstrekkende gevolgen kan hebben. Als de rechter de vrijheid heeft om te kijken naar de bedoeling achter de overeenkomst, leidt dat tot rechtvaardigere uitkomsten.
Resumé
Over de in deze publicatie besproken zaak, verrichtte ik een wetenschappelijk onderzoek. Mocht u geïnteresseerd zijn om met mij van gedachten te wisselen over deze zaak of de theorie die eraan ten grondslag ligt, dan houd ik mij van harte aanbevolen.
U mag ons kantoor natuurlijk ook benaderen om de praktische invulling van de echtscheiding te verzorgen. Ik zal u verzekeren dat we Haviltex niet uitsluiten.
